معاونت غذا و دارو

تاریخچه امور دارویی

• سیر تاریخی تولید دارو در ایران به دوران باستان باز می گردد. داروهای گیاهی به‌صورت مفرد و مرکب و در اشکال مختلف، قرن‌ها پیش در ایران در دسترس مردم بوده است. سابقه فرمولاسیون داروهای جدید و در واقع تولد صنعت داروسازی در ایران به تاسیس مدرسه دارالفنون و ایجاد رشته داروسازی در آن مدرسه باز می­گردد. در واقع اوّلین داروهای شیمیایی که در ایران ساخته شد به آزمایشگاه‌های دارالفنون مربوط می­شود. تاسیس لابراتوار دکتر عبیدی و شرکاء توسط دکتر غلامعلی عبیدی در سال ۱۳۲۵ را می‌توان سرآغاز ورود آزمایشگاه‌های مجهز داروسازی به صحنه صنعت کشور دانست. در سال‌های بعد دانش‌آموختگان داروسازی، آزمایشگاه‌های مشابهی تاسیس کردند که بعضاً با ورود شرکت‌های چند ملیتی به کشور به دلایل مختلف نتوانستند به حیات خود ادامه دهند و از صحنه خارج شدند.
• راه اندازی شعبه‌های کارخانه‌های داروسازی چندملیتی در ایران را می توان مرحله بعدی صنعت داروسازی در ایران به شمار آورد. شرکت‌های دون باکستر، فایزر، اسکوئیب، پارک دیویس، لوپتی، سیانامید، هوخست، مرک، برلیمد، بایرفارما، اورگانون و ... از جمله شرکت‌های چند ملیتی بودند که به بازار دارویی ایران وارد شدند.
• تاسیس کارخانه‌های داروسازی تولید داخل از سال ۱۳۳۷ گام‌های مهم دیگری بود که در راستای توسعه صنعت داروسازی کشور برداشته شد.
• به‌رغم تلاش در خور تقدیری که شرکت‌های تولید داخل برای رقابت با شرکت‌های چند ملیتی به‌عمل می‌آوردند، نبض بازار دارویی ایران عملاً در دست شرکت‌های خارجی بود. بخش عمده فعالیت شرکت‌های چند ملیتی در زمینه واردات دارو به ایران بود و فقط تعداد ناچیزی از داروها را در شعب ایرانی خود تولید می‌کردند. بر اساس بررسی‌هایی که در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌عمل آمده است، سهم تولید داخل در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از بازار دارویی کشور در خوشبینانه‌ ترین وضعیت حداکثر ۲۵ درصد بود و این در حالی است که اکثر داروهای ‌ساخت داخل نیز تحت امتیاز شرکت‌های خارجی تولید می‌شدند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی دو گام بسیار اساسی برداشته شد:

• ملی شدن صنایع داروسازی
• اجرای طرح ژنریک
• اعزام مدیران دولتی به صنایع داروسازی در اوایل سال ۱۳۵۹ و تملک شرکت‌های چندملیتی و واگذاری اداره آن‌ها به سازمان صنایع ملی ایران در اواخر همان سال، زمینه لازم را برای تولید داروهای مورد نیاز کشور در قالب طرح ژنریک به‌وجود آورد. بر این اساس داروهای ضروری مورد نیاز مردم با حداقل قیمت و تأکید بر توان تولید داخل تامین می‌شدند. تکمیل و تجهیز شرکت‌های داروسازی ملی شده تحت نام‌های جدید را می‌توان از اقدامات بسیار ضروری برای افزایش تولید و رفع نیازهای دارویی کشور در سال‌های جنگ تحمیلی به‌حساب آورد.
• تاسیس واحدهای جدید داروسازی، را می‌توان یکی دیگر از اقدامات اساسی در نیل به خودکفایی دارویی محسوب کرد. شرکت‌های داروسازی داخلی همگی در دهه اول انقلاب افتتاح شدند و در حال حاضر از شرکت‌های معتبر داروسازی ایران محسوب می‌شوند.
• پس از پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۷، تلاش وسیعی برای توسعه اقتصادی و سازندگی در کشور آغاز شد. واگذاری صنایع دولتی به بخش خصوصی یکی از مهم‌ترین اقدامات اقتصادی دولت در سال‌های 1372- ۱۳۶۷ بود. در این سال‌ها واگذاری صنایع داروسازی به بخش خصوصی در دستور کار قرار گرفت و سازمان صنایع ملی با واگذاری شرکت‌های داروسازی به بخش‌های خصوصی و عمومی از قبیل بانک‌ها، سازمان تامین اجتماعی، هلال احمر و اشخاص حقیقی فعالیت خود را در زمینه داروسازی به شدت محدود کرد و پس از آن منحل شد.